روز دوشنبه رهبر معظم انقلاب براي چندمين بار به موضوع سيستمي نبودن فساد در كشور اشاره كردند. نكته اي كه ظاهرا در تقابل كامل با نظر كارشناسان اقتصادي و اجتماعي مبني بر فساد سيستماتيك است. اما با دقت به فحواي كلام ايشان معلوم خواهد شد كه بين اين دو نظر تقابلي نيست.
تحليل معناي سخن ايشان نشان مي دهد كه اشاره رهبري به سيستم و سيستمي نبودن فساد يعني عدم انتساب فساد به كليت " نظام سياسي" و بري بودن ساختار كلان جمهوري اسلامي از فساد در اهداف و تصميم گيري هاي كلان. شواهد چندي مويد اين نظر است:
اطلاع رساني دايم درباره فساد هاي رخ داده و نقد و بررسي پرحرارت آن حتي در رسانه هاي رسمي و سطح آزادي بيان قابل قبول ايجاد شده در سال هاي اخير در پرداختن به اين فسادها. البته اين نقد وارد است كه اين حساسيت به فساد كه در حوزه عمومي برانگيخته شده و توسط رسانه ها پيگيري مي شود اگر در يكي دو دهه قبل مجال بروز در رسانه ها را مي يافت شايد شاهد تبعات منفي آن در امروز نمي بوديم. شوربختانه بايد گفت هنوز هم در برخي نهادهاي حاكميتي در برابر اين وظيفهء ديني، با بد فهمي ها و كج فهمي ها از مقولهء امنيت و آزادي، مقاومت صورت مي گيرد و فرهنگ سياسي طاغوت زده اي كه طي قرن ها در ذهن و ضمير ما رسوب كرده مدام خود را در هيات هاي مختلف بازتوليد مي كند.
با اين حال از آنجا كه اشاره به امر فساد و تبعيض بيش از دو دهه است كه ترجيع بند كلام رهبري در سخنراني هاي عمومي است و قانون اساسي و فرهنگ سياست ديني هميشه در اين زمينه حامي آرمان هايي بلند بوده و اين آرمان ها در ميان چهره هاي سياسي اين نظام نيز نمودهاي برجسته اي داشته ( از روساي جمهوري چون رجايي گرفته تا شخص رهبر فقيد انقلاب و همينطور رهبر فعلي جمهوري اسلامي) انتساب فساد به " سيستم" به معناي سياسي كه معمولا از آن مراد مي شود وجهي ندارد.
سيستم و نظام سياسي مستقر به معناي كلان نه مفسدانه تعريف شده و نه جهت گيري و تصميم گيري فاسدانه دارد و نه چهره هاي اصلي آن در گذشته و حال فاسد بوده اند . انكار "فساد سيستمي" در بيان رهبري ناشي از توجه به همين معناي " سياسي" و "كلان" از سيستم و نظام است.
با اين وجود تعبير " فساد سيستمي" يا "سيستماتيك" در بيان كارشناسان اقتصادي و اجتماعي با عطف توجه به معناي غير سياسي "سيستم" و " نظام"، يعني معناي " اجتماعي" آن تعبيري درست و حاكي از يك واقعيت است.
فساد سيستمي در اين معنا به امكان ناپذير بودن رخدادهاي مفسدانه (به خصوص در مقياس هاي بزرگ) بدون تكيه بر يك سيستم يا شبكه اي از افراد فاسد در موقعيت هاي اداري و بوروكراتيك - و گاه حتي در موقعيت هاي فرهنگي و رسانه اي- مهم اشاره دارد.
فساد سيستمي نزد كارشناسان اجتماعي و اقتصادي به مجموعه اي از اقدامات هماهنگ در بخشهاي مختلف اداري و بوروكراتيك گفته مي شود كه گاه حتي در حوزه تصميم سازي و تنظيم قوانين و مقرارت اجرايي نيز نفوذ يافته و در جهت منافع نامشروع عده اي عمل مي كند.
اين تقسيم وظايف كاركردي كه با هدف پاسخگويي به نيازهاي اين نظام و سيستم فاسد صورت مي گيرد آشكارا در جهت تقابل با منافع اكثريت است و برخورد با آن نيز به مراتب سخت تر از برخورد با اقدامات مفسدانه فردي است. فساد سيستمي هر قدر نظام يافته تر و وسيع تر باشد از قدرت بيشتري برخوردار است و به علاوه، در بيان جامعه شناسانه، مانند هر نظام و سيستم ديگري ميل به گسترش يافتن دارد و خطرناكي اين پديده نيز از اين واقعيت سرچشمه مي گيرد.
سيستم يا نظام فاسد در صورت عدم شناسايي و برخورد رفته رفته اعضا و جوارح خود را به قدري رشد مي دهد كه نظام سياسي را كه درون آن قرار دارد تحت تاثير خود قرار مي دهد. نظام بزرگ سياسي اهدافي تعريف مي كند و به منظور بسيج منابع و نيروها به سوي اين اهداف، زير سيستم ها يا نظام هاي فرعي را اعم از اداري، فرهنگي و اقتصادي ايجاد مي كند.
به همين سياق نظام يا سيستم فاسدي كه درون اين نظام بزرگتر شكل مي گيرد به تصرف امكانات و نيروها در جهت منافع و اهداف خود ميل دارد. به اين ترتيب هر چند در واقعيت امروز نظام سياسي ايران فساد هنوز آنقدر فراگير نشده كه كل سيستم بزرگ تر را در بر بگيرد و معناي نخست فساد سيستمي كه منظور رهبر معظم انقلاب است محقق شود اما بيم اين مغلوبه شدن و تحريف نظام بزرگ در صورت عدم مبارزه با فساد سيستمي در معناي دوم هميشه و به خصوص در اين برهه از تاريخ نظام سياسي جمهوري اسلامي وجود دارد. چنين مباد.
الف
جدیدترین اخبار
پربیننده ترین
