بحران ناترازی انرژی در ایران و پیامدهای آن بر صنایع و اقتصاد
ایران به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان انرژی در جهان، با چالشی اساسی روبرو است که می‌تواند به فروپاشی ساختارهای اقتصادی کشور منجر شود: ناترازی انرژی. این بحران، ناشی از افزایش مصرف داخلی، کاهش بهره‌وری و سرمایه‌گذاری ناکافی در زیرساخت‌های انرژی است. در حالی که ایران از ذخایر عظیم نفت و گاز بهره‌مند است، توانایی کشور در تولید و تامین نیازهای داخلی روزبه‌روز کاهش می‌یابد و این مسئله پیامدهای سنگینی بر صنایع و اقتصاد کلان کشور دارد. این یادداشت به بررسی این بحران و اثرات آن بر صنایع، اقتصاد و مهاجرت نیروی کار ایرانی می‌پردازد.
۱.بحران ناترازی انرژی:
در سال‌های اخیر، مصرف انرژی داخلی ایران به دلیل توسعه نامتوازن بخش‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی افزایش یافته است. عدم سرمایه‌گذاری کافی در تولید انرژی، بهره‌وری پایین و هدررفت گسترده انرژی در بخش‌های مختلف صنعتی و خانگی از مهم‌ترین عوامل تشدیدکننده بحران ناترازی انرژی است. برآورد می‌شود که تا سال ۱۴۰۶، اگر سیاست‌های مدیریت مصرف و تولید بهبود نیابد، درآمدهای نفتی کشور عمدتاً صرف واردات بنزین و گاز خواهد شد.
طبق آمارهای موجود، تنها در سال گذشته، ناترازی انرژی به صنایع ایرانی ۱۰ میلیارد دلار آسیب وارد کرده است. این آسیب‌ها به شکل توقف تولید، افزایش هزینه‌ها و کاهش رقابت‌پذیری در بازارهای داخلی و خارجی مشاهده می‌شود. اگر این روند ادامه یابد، صنایع کشور تا سال ۱۴۰۶ ممکن است با زیان و عدم‌النفع ۲۰ تا ۲۵ میلیارد دلاری مواجه شوند.
۲.پیامدهای ناترازی انرژی بر صنایع:
صنایع ایران به شدت وابسته به منابع انرژی، به ویژه گاز و برق، هستند. کاهش عرضه انرژی و افزایش قیمت‌های ناشی از واردات بنزین و گاز می‌تواند تاثیرات مخربی بر تولیدات صنعتی کشور بگذارد. صنایع پتروشیمی، فولاد، سیمان و سایر صنایع سنگین که به عنوان موتورهای رشد اقتصادی کشور شناخته می‌شوند، بیش از سایر بخش‌ها در معرض آسیب قرار دارند.
به عنوان مثال، صنعت پتروشیمی که یکی از مهم‌ترین منابع ارزآوری برای کشور است، به دلیل کمبود انرژی، ظرفیت تولید خود را کاهش داده و بخش بزرگی از بازارهای صادراتی خود را از دست داده است. این وضعیت نه تنها به کاهش تولید و صادرات منجر می‌شود، بلکه زنجیره‌ای از مشکلات اقتصادی از جمله افزایش بیکاری و کاهش سرمایه‌گذاری را به دنبال خواهد داشت.
۳.سیل مهاجرت نیروی کار:
یکی از پیامدهای جدی این بحران، تشدید مهاجرت نیروی کار ایرانی به کشورهای همسایه، به ویژه کشورهای جنوب خلیج فارس است. در سال‌های اخیر، کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس با استفاده از درآمدهای نفتی خود، زیرساخت‌های صنعتی و اقتصادی گسترده‌ای ایجاد کرده‌اند و به مقصدی جذاب برای نیروی کار ماهر تبدیل شده‌اند. تفاوت‌های اقتصادی و اجتماعی میان ایران و این کشورها روز به روز افزایش می‌یابد و این موضوع باعث می‌شود که بسیاری از نیروی کار ماهر و متخصص ایرانی برای یافتن فرصت‌های بهتر شغلی به این کشورها مهاجرت کنند.
در صورتی که وضعیت کنونی بهبود نیابد، موج جدیدی از مهاجرت نیروی کار ایرانی به کشورهای عربی محتمل است. این مهاجرت‌ها می‌تواند به خالی شدن ظرفیت‌های انسانی کشور و کاهش توانایی ایران در بازسازی اقتصادی منجر شود.
۴.راهکارهای مقابله با بحران انرژی:
برای مقابله با بحران ناترازی انرژی و جلوگیری از پیامدهای اقتصادی و اجتماعی آن، اصلاحات اساسی در سیاست‌های انرژی و توسعه زیرساخت‌ها ضروری است. برخی از این راهکارها شامل موارد زیر است:
* افزایش بهره‌وری انرژی: سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پیشرفته و بهینه‌سازی مصرف انرژی در بخش‌های صنعتی و خانگی می‌تواند نقش کلیدی در کاهش مصرف انرژی ایفا کند.
* توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر: با توجه به پتانسیل‌های بالای ایران در تولید انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و بادی، توسعه این منابع می‌تواند به کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی کمک کند.
* سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های تولید انرژی: بازسازی و به‌روزرسانی زیرساخت‌های قدیمی تولید انرژی از جمله پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌ها، می‌تواند به افزایش تولید و کاهش نیاز به واردات سوخت کمک کند.
* سیاست‌های مدیریت مصرف: اجرای برنامه‌های مدیریت مصرف و اصلاح قیمت‌گذاری انرژی می‌تواند به کاهش مصرف غیرضروری و افزایش کارایی مصرف کمک کند.
بحران ناترازی انرژی در ایران تهدیدی جدی برای آینده اقتصادی و صنعتی کشور است. اگرچه این بحران به دلیل مشکلات ساختاری و عدم سرمایه‌گذاری مناسب به وجود آمده است، اما با اجرای سیاست‌های مناسب و اصلاحات اساسی در حوزه انرژی، می‌توان از تشدید آن جلوگیری کرد.
در غیر این صورت، با ادامه این روند، ایران با چالش‌های بیشتری در حوزه اقتصادی، اجتماعی و مهاجرت نیروی کار مواجه خواهد شد که جبران آن در بلندمدت غیرممکن به نظر می‌رسد.
*حسین صداقت
https://meliyat.com/vdcc8.qs22bqeaal.html
meliyat.com/vdcc8.qs22bqeaal.html
منبع : اتحاد خبر