کلاس‌های مجازی همزمان با شیوه کرونا و تعطیلی دانشگاه‌ها، جایگزین کلاس‌های حضوری شد و هم‌اکنون تمام دانشگاه‌ها ادعای روند عادی برگزاری کلاس‌های مجازی را دارند.
به گزارش ملیت به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، ۳۰ بهمن ماه بود که وزارت بهداشت خبر ابتلای دو نفر در قم به ویروس کرونا را تائید کرد و پس از آن بر این تعداد روز به روز افزوده شد. ارگان‌ها و مراکز و موسسات زیادی تحت تاثیر این امر قرار گرفتند که یکی از این مراکز دانشگاه‌ها بود که بر اساس تصمیم کمیته ملی مبارزه با کرونا تا پایان سال تعطیل شدند.
دانشگاه‌ها برای برون رفت از این بحران و مواجهه با عقب ماندگی درسی دانشجویان روی به آموزش مجازی آوردند. معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نیز در بخشنامه‌ای به روسای دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی ابلاغ کرد که با توجه به شیوع ویروس کرونا در برخی مناطق کشور و لزوم تصمیم‌گیری شایسته درباره فعالیت‌های آموزشی به گونه‌ای که ضمن انجام اقدامات پیشگیرانه، شاهد کمترین آسیب، وقفه و کاستی در سطح دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی کشور باشیم، به آگاهی می‌رساند فعالیت عادی دانشگاه‌ها در مسیر فعالیت‌های پژوهشی دانشجویان، انجام پروژه‌های تحصیلات تکمیلی و دفاعیه‌ها تا پایان سال‌جاری می‌تواند به روال معمول ادامه یابد؛ اما در زمینه برگزاری کلاس‌های درس به شیوه غیرحضوری، دانشگاه‌ها و موسسات می‌توانند با توجه به شرایط و امکانات دانشگاه، فعالیت‌های آموزشی خود را مدیریت کرده و به انجام رسانند.
کلاس‌های مجازی و الکترونیکی دانشگاه‌ها تا پایان سال جاری به صورت الکترونیکی و بر بستر اینترنت در حال برگزاری است و سایر فعالیت‌های دانشگاهی از قبیل کنفرانس‌ها و همایش‌ها نیز به حالت تعطیل درآمده است.
اما با شروع دانشگاه‌های به آموزش مجازی دانشگاه‌هایی که اکثر آن‌ها تا به حال تجربه یک ساعت برگزاری کلاس مجازی را هم نداشتند این سوال به ذهن متبادر می‌شود که این شیوه تا چه اندازه از کیفیت برخوردار است و می‌تواند مثمر ثمر واقع شود یا به عبارتی این شیوه آموزش مجازی بناست مبتنی بر سازه‌های محکم که در طی سالیان طولانی سیقل یافته‌اند عمل کند یا سازه‌ای خشت و گلی است که یک روزه بر پا شده است و بعد از پایان کرونا در کشور نیز یک ساعته تخریب می‌شود؟
آموزش مجازی دانشگاه‌ها
با رشد فناوری اطلاعات و وجود رایانه‌ها، امکان ارتباط از طریق شبکه‌های ارتباطی مجازی میسر شده است. به اشتراک گذاشتن دانش به کمک فناوری اطلاعات و ارتباطات می‌تواند ثروت جامعی را برای ملت‌ها در قالب آموزش بهتر و بهبود کیفیت زندگی ایجاد کند. اثرات رو به رشد تکنولوژی بر همه جنبه‌های زندگی از جمله آموزش باعث شده است تا برای رشد و توسعه کشورها، تمرکز بر پیشرفت در حیطه آموزش عالی از طریق پذیرش نظام و تکنولوژی‌های جدید آموزشی ضرورت یابد.
امروزه اغلب دانشگاه‌ها در حال تلاش برای افزایش اثربخشی فناوری‌های نوظهور در فعالیت‌های آموزشی خود هستند. فناوری در زمینه‌های گوناگون زندگی تاثیر دارد و تعامل اجتناب ناپذیری بین تکنولوژی و یادگیری وجود دارد. با توجه به اهمیت آموزش مجازی در سطح آموزش عالی تقاضا برای برگزاری دوره‌های اموزش‌های مجازی در برنامه آموزشی دانشگاه‌ها رو به افزایش نهاده است، ولی ضروری‌ترین ابزار مورد استفاده در سیستم آموزش مجازی تجهیزات کامپیوتری و اتصال به اینترنت است. آموزش رایانه‌ای اگر از طریق اینترنت باشد، آموزش شبکه‌ای و اگر از طریق فناوری اطلاعات باشد، آموزش مجازی نامیده می‌شود.
موانع آموزش مجازی
اولین دانشگاه مجازی در سال ۸۲ راه‌اندازی شد، یعنی حدود ۱۸ الی ۱۹ سال تجربه. تاکنون بیش از ۲۰ دانشگاه در کشور این دوره‌ها را به صورت آموزش الکترونیکی و یادگیری الکترونیکی ارائه می‌کردند. بسیاری از دانشگاه‌های بزرگ مانند دانشگاه‌های تهران، شیراز، صنعتی امیرکبیر، صنعتی شریف، شهید بهشتی و برخی از دانشگاه‌های غیرانتفاعی، پیش‌تر هم آموزش‌های مجازی برگزار می‌کردند. مهمترین موانع تحقق این نوع آموزش فراهم نبودن زیربستر‌های مخابراتی در تمام نقاط کشور، نیروی انسانی متخصص در تدوین برنامه آموزشی، عدم تدوین استراتژی مشخص، کیفیت محتوای آموزش و عدم گسترش فرهنگ استفاده از (آی _تی) است.
صفوی مسئول کارگروه آموزش‌های الکترونیکی وزارت علوم درباره میزان فراهم بودن زیرساخت آموزش مجازی در دانشگاه‌های کشور گفت: بالای ۹۰ درصد دانشگاه‌های جوان و کوچک، زیرساخت آموزش مجازی ندارند، این درحالی است که دانشگاه‌های بزرگ کشور که بالای ۵۰ الی ۶۰ درصد دانشجویان در آنجا تحصیل می‌کنند، بالای ۷۰ درصد زیرساخت‌های آموزش مجازی لازم را دارند و درحال انجام این کار هستند.
کلاس های مجازی هزینه بردار است
از سوی دیگر مانع بزرگی که برای این آموزش‌ها وجود دارد پرهزینه بودن این کلاس‌ها برای دانشجویان است. پرهزینه بودن نه از این حیث که این دانشجویان باید مبالغی را جهت شرکت در این کلاس‌ها پرداخت کنند بلکه از این جهت که دانشجویان باید برای شرکت در این کلاس‌ها هزینه زیادی را برای خرید بسته‌های اینترنتی هزینه کنند، آن هم در کشور ما که در بسیاری از شهرستان‌های کوچک پوشش دهی اینترنت ضعیف است و دانشجویان امکان حضور در کلاس‌ها را عملاً از دست می‌دهند و توجه به وضعیت این دانشجویان در زیر سایه پوشش دهی خوب چند دانشگاه مادر، به ورطه فراموشی سپرده می‌شود.
برخی اساتید شیوه آموزش مجازی را قبول ندارند
مرتضی امینی مدیر مرکز آموزش‌های الکترونیکی دانشگاه صنعتی شریف، در این رابطه گفت: دانشگاه صنعتی شریف از سال‌های قبل یک برنامه استراتژیک را در حوزه آموزش‌های الکترونیکی تدوین و زیرساخت‌هایی را نیز برای آن فراهم کرده بود که بلافاصله پس از شیوع کرونا در کشور انواع روش‌های مورد استفاده اساتید برای برگزاری کلاس‌های نظری به صورت از راه دور و الکترونیکی ارائه شد و در حال حاضر هم کلاس‌ها به این روش برگزار می‌شوند.
او در ادامه تاکید کرد: کشور‌های دنیا آموزش‌های الکترونیکی را از آموزش حضوری هم موثرتر و بهتر می‌دانند. در حال حاضر بهترین نوع روش در ارائه آموزش، روش ترکیبی (حضوری و غیرحضوری) است.
مدیر مرکز آموزش‌های الکترونیکی دانشگاه صنعتی شریف تصریح کرد: برخی اساتید این روش آموزشی را قبول ندارند، اما عده‌ای از اساتید و حتی دانشجویان نیز به شدت معتقد به کارایی این روش از ارائه آموزش هستند، اما شرایط جدید کشور باعث تغییر نگاه بسیاری از اساتید به این نوع از آموزش‌ها شد.
نظرات دانشجویان درباره آموزش مجازی دانشگاه‌ها
این بستر فضای مجازی در بین برخی از دانشجویان باعث ایجاد رضایت شده است و در بین برخی باعث ایجاد اعتراض.
در ادامه نظرات تعدادی از دانشجویان در فضای مجازی به این شیوه را می‌خوانیم:
- اساتید! تو رو خدا کلاس آنلاین بذارید. اگه ویدیو و اسلاید بفرستید ما میذاریم رو هم جمع بشه
- کلاس‌های آنلاین در کل خوبن فقط به شرطی که برنامه ریزی هامون رو بهم نریزن. اگه همون تایم کلاس برگزار می‌شدن خیلی بهتر بود نه اینکه یکی صبح یکی ظهر یکی غروب.
- اکثر استادا ترجیح میدن تصویر شون نباشه که بنظرم جالب نیست و کلا به صورت مجازی، تمرکز و یادگیری واقعا سخته. این سیستم چت کردن هم برای ظاهرا هنوز خیلیا جنبه شو ندارن.
- دانشجوی دیگری از سرعت اساتید انتقاد کرده و گفته است: والا استادا سرعتشون از حالت عادی رفته بالاتر و دارن تند تند تمرین میدن. یکم سر این مشکل دارم؛ و دانشجوی دیگری می‌گوید: استاد باید به دانشجوهاش توجه کنه نه اینکه صداش ضعیف باشه و امکان پیام دادن رو ببنده.
- دانشجوی دیگری از نبودن امکان ارتباط رودررو با اساتید انتقاد کرده و گفته است: به نظرم مسلماً نمی‌تونه جایگزین روش‌های حضوری بشه، اما دیگه غیرحضوری از این بهتر هم نمیشه خب... یه مشکل به نظرم ارتباط با استاده که ضعیف‌تر شده. قبلاً ساعت خارج کلاس هم میشد راحت رفت اتاق استاد مراجعه کرد و باهاش صحبت کرد، اما الان همه چیز رو باید با ایمیل مطرح کرد که اصلاً مثل مراجعه حضوری در نمیاد.
آموزش مجازی و زیرساختی که نیست!
درست است که یکی از اهداف آموزش عالی در کشور تربیت نیروی جوان و تحصیلکرده است، اما این هدف در بسیاری از دانشگاه‌ها نه تنها رو به زوال رفته بلکه موانع ورودی همچون هزینه‌های تعیین شده و هزینه‌های غیرمترقبه، دوری مناطق جغرافیایی از محل دانشگاه، امنیت و... نیز مزید بر علت گردیده است؛ لذا آموزش‌های مجازی سبب شده است تا نوعی یادگیری سریع، زنده و پویا و در عین حال کم هزینه ایجاد شود، به طوری که حداقل به میزان ۵۰ درصد به سرعت یادگیری اضافه خواهد کرد و نیز کاهش چشمگیر هزینه‌ها در حدود ۴۰ تا ۶۰ درصد را به دنبال خواهد داشت، به طوری که در کنار این مزیت چشمگیر، فرصت یادگیری تطبیقی را به وجود آورده است تا دانشجو با خاطری آسوده، اشتیاق و توانایی‌های خود بتواند به مرز معناداری یادگیری برسد.
اما با وجود تمام مزایای گفته شده؛ آموزش مجازی به فاصله چند روز در اغلب دانشگاه‌های کشور ما راه اندازی شد و در حال حاضر تقریبا اکثر دانشگاه‌های کشور از این شیوه برای جبران عقب ماندگی‌ها درسی دانشجویان استفاده می‌کنند. اما ما در کشور ۲ هزار ۷۰۰ مرکز آموزشی داریم که بر اساس گفته مسئول کارگروه آموزش‌های الکترونیکی وزارت علوم بالای ۹۰ درصد دانشگاه‌های جوان و کوچک زیر ساخت آموزش مجازی را ندارند و باید گفت تعداد زیادی از دانشگاه‌ها امروزه به حالت تعطیلی درآمده اند!
بنابراین می‌توان گفت سازه آموزش مجازی در دانشگاه‌های ما آنچنان هم بتنی و مستحکم نیست و با توجه به گفته مسئول آموزش‌های الکترونیک وزارت علوم بنای ۹۰ درصد دانشگاه‌های کشور در زمینه آموزش مجازی بنایی خشت و گلی است که بعد از بین رفتن کرونا، به سرعت فروخواهد ریخت.
