مربی بهداشت در مدارس، تحت نظارت کلی، به انجام معاینات اولیه و آزمایش های ساده، مراقبت و پایش سلامت و بهداشت دانش آموزان، تشکیل اتاق بهداشت طبق استانداردهای لازم در مدارس، آموزش بهداشت، بهسازی محیط و خدمات بهداشتی درمانی در واحدهای آموزشی، شناسایی و جداسازی دانش آموزان بیمار و معرفی آنان به مراکز بهداشتی و درمانی می پردازند یا سرپرستی، طرح ریزی و هماهنگی امور مرتبط با بهداشت مدارس را بر عهده دارند.
بیش از ۱۳ میلیون دانش آموز در کشور داریم که نیاز به توجه و تامین بهداشت سلامت در مدارس دارند. از این رو توجه به بهداشت مدارس و وجود مربیان بهداشت ضرورت می یابد.
سبقه این موضوع به ۷۴ سال پیش باز می‌گردد، آیین نامه بهداری مدارس در سال ۱۳۱۵ در دو فصل و ۲۱ ماده تصویب شد و نام «صحیه» به بهداری آموزشگاه ها تغییر یافت. در سال ۱۳۵۰ به منظور تربیت نیروی انسانی، مدارس عالی بهداشت در تهران و استان های خراسان، اصفهان، آذربایجان شرقی و فارس تاسیس شد و برای نخستین بار دوره ۲ساله آموزش مراقبان بهداشت برقرار شد و تا سال ۱۳۵۷ حدود ۷۰۰۰ نفر مراقب بهداشت جذب وزارت آموزش و پرورش شدند.
هدف کلی از ایجاد بهداشت مدارس در وزارت آموزش و پرورش تربیت و تحویل کودکانی متعادل و سالم بود که دارای رشد طبیعی بودند و هیچ گونه اختلالی در آنان از لحاظ فکری، جسمی و عاطفی وجود نداشت.
از طرفی، توجه به بهداشت و سلامت در مدارس موجب پیشگیری از بیماری ها در سنین بالاتر می شود و از تحمیل هزینه به جامعه از لحاظ درمانی و نیرو انسانی‌می‌کاهد.
مربیان بهداشت سهم عمده‌ای درپیشگیری از بیماری‌های مسری در مدارس، شناسایی بیماری‌های نهفته دانش‌آموزان و همچنین پیشگیری از بروز و گسترش آفات خطرناکی مثل شپش و دیگر بیماری ها در مدارس دارند.
در این باره باید گفت؛ متأسفانه مدارسی هستند که از نبود مربی بهداشت رنج می‌برند و به دلیل کمبود نیرو، این وزارت خانه در برخی از مدارس از نیروهای متخصص استفاده نمی کند و از معاونان مدرسه به عنوان مربی بهداشت بهره می برند.
کمبود مربی بهداشت، مشکلاتی را نیز به نیروهای متخصص که رشته مرتبط دارند در مدارس تحمیل کرده است. حجم کاری آنان بسیار بالا رفته است.
یکی از مربیان بهداشت شهر تهران در این ارتباط به خبرنگار مهر می گوید: سالهاست وزارت بهداشت و درمان بر طرح غربالگری برای شناسایی بیمــاری‌ها و آسیب‌هــای جسمی دانش‌آموزان تأکید می‌ورزد، بدون حضور مؤثر و مداوم مربیان بهداشت مدارس، این حضور بازدهی لازم را ندارد و نتایج این کاستی را در رشد بیماری‌های دهان و دندان در مدارس می‌توان یافت.
حجم بالای کار مربیان بهداشت به دلیل کمبود نیرو
وی با اشاره به حجم کاری زیاد مربیان بهداشت ادامه می دهد: اجرای طرح آهن یاری، تدریس کتاب بهداشت و سلامت، غربالگری و معاینه منظم دانش آموزان (قد، وزن، بینایی، شنوایی، بیماریابی، محاسبه رشد و نمو دانش آموزان bmi ، نظارت و کنترل بر نحوه تغذیه دانش آموزان (مواد غذایی بوفه مدرسه)، اطلاع رسانی به اولیاء دانش آموزان در مورد پیگیری بیماری فرزندانشان، کنترل و پیشگیری از بیماری های واگیر وغیر واگیر، نظارت بر توزیع شیر مدرسه، برگزاری مناسبت های بهداشتی مانند هفته بهداشت و روان، مانور زلزله، روز هوای پاک و...، انجام کمک های اولیه در مورد دانش آموزان آسیب دیده، نظارت و رسیدگی به بهداشت و نظافت دانش آموزان و مدرسه، آموزش بهداشتی لازم به همکاران، دانش آموزان و اولیاء آنها، هماهنگی با هلال احمر جبرای برگزاری کلاس های کمک های اولیه، پیگیری تعمیرات مدرسه برای جلوگیری از حوادث غیرمترقبه، نظارت بر کار پرسنل خدماتی مدرسه، برگزاری کلاس های مهارت زندگی و.... از جمله وظایف این مربیان است.
همچنین ایجاد ارتباط تنگاتنگ با مراکز بهداشتی درمانی و امور کنترل و پیشگیری بیماری های واگیر و غیر واگیربا هماهنگی مدیر آموزشگاه، کنترل و مراقبت بهداشت فردی دانش آموزان و جدا نمودن دانش آموزان بیمار، گزارش موارد بیماری های واگیر و معرفی بیماران به مراکز درمانی، اقدام به تشکیل پرونده بهداشتی برای دانش آموزان (شامل شناسنامه سلامت و...)، اهتمام در نصب پوستر یا تراکت یا عکس های بهداشتی در مکانهای مناسب مدرسه به منظور انتقال معلومات بهداشتی به دانش آموزان، اهتمام در تهیه و ارایه فیلمها واسلایدهای بهداشتی با هماهنگی و همکاری مدیریت آموزشگاه جهت آشنا نمودن دانش آموزان به مسائل بهداشتی، پاسخگویی به سوالات دانش آموزان و هدایت و راهنمایی آنان در زمینه مربوطه، تشکیل جلسات آموزشی در زمینه مسائل بهداشتی با شرکت اولیاء دانش آموزان با هدف آگاه سازی والدین از مسایل بهداشتی و آشنایی با تجربیات والدین، شرکت فعال در دوره های کارآموزی، مهارتی و آموزشی در جهت ارتقاء معلومات و توانمندیهای شغلی و بکارگیری نتایج آن در انجام وظایف محوله. مشارکت در تحقیقات کاربردی در عرصه نظام سلامت در شغل مربوطه برعهده مربیان بهداشت است.
در واقع یک مربی بهداشت و سلامت در مدرسه، کار یک درمانگاه بهداشتی و درمانی را با آن همه نیرو و امکانات به طور کامل انجام می دهد.
مربیان بهداشت کار می کند؛ حق الزحمه را وزارت بهداشت دریافت می‌کند
به سراغ یکی دیگر از مربیان بهداشت می رویم و او نیز در گفتگو با خبرنگار مهر نکات قابل توجهی را بیان می کند و می گوید: حق الزحمه فعالیت هایی که مربیان بهداشت در مدارس انجام می دهند را وزارت بهداشت دریافت می کند مانند طرح مروج سلامت مدارس، طرح وارنیش، طرح مبارزه با پدیکلوز یا شپش، طرح های
هر برنامه ای را که مربی بهداشت در مدارس اجرا می کند در نهایت به دلیل ارائه گزارش از طرف کارشناسان وزارت بهداشت به نام آنها تمام می شود و در این چرخه آموزش و پرورش به ویژه مربیان بهداشت مدارس مظلوم واقع شده اند
زیست محیطی، طرح آهن یاری و... در صورت ارجاع دانش آموزان به پزشک های وزارت بهداشت از هر دانش آموز هم حق ویزیت دریافت می کنند و سالهاست که حق مربیان بهداشت مدارس را به حساب وزارت بهداشت واریز می کنند؛ در صورتی که در این چند سال به خاطر ورود مربیان بهداشت متخصص به مدارس شاهد تحولات خوبی در این بخش بوده ایم و همه فعالیت ها را انجام می دهند. کارشناسان وزارت بهداشت به خاطر تهیه گزارش از فعالیت های مربیان بهداشت در مدارس حق الزحمه آن چنانی هم دریافت می کنند؛ واقعا مظلومیت مربیان بهداشت مدارس آموزش و پرورش تا کجا؟؟
او اضافه می کند: هر برنامه ای را که مربی بهداشت در مدارس اجرا می کند در نهایت به دلیل ارائه گزارش از طرف کارشناسان وزارت بهداشت به نام آنها تمام می شود و در این چرخه آموزش و پرورش به ویژه مربیان بهداشت مدارس مظلوم واقع شده اند.
این مربی بهداشت تاکید می کند: دخالت های بی جای برخی از مدیران و معاونان ناآگاه مدارس در امر سلامت دانش آموزان، که کاری تخصصی، علمی و فنی است هم باعث آسیب دیدن دانش آموزان می شود و هم باعث بی انگیزگی این قشر زحمت کش در مدارس خواهد شد.
به دلیل کمبود مربی بهداشت؛ مسئولیت آنان در مدارس دو چندان است و با این وضعیت؛ از مربیان بهداشت به خوبی پشتیبانی نمی شود. برای نمونه می توان به ساعت کاری زیاد و عدم استفاده مربیان بالای۲۰ سال خدمت از تقلیل ساعت اشاره کرد.
عدم تبدیل وضعیت نیروهای قردادی
یکی از مربیان بهداشت که در دو مدرسه ی دولتی با تعداد ۵۴۰ و ۳۲۰ دانش آموز مشغول به خدمت است به خبرنگار مهر می‌گوید: نیروی قردادی وزارت آموزش و پرورش هستم. ۹ سال است که با رشته مرتبط با بهداشت در خدمت وزارت آموزش و پرورش هستم. با وجود کمبود نیرو، مسئولان وزارت آموزش و پرورش هیچ تلاشی برای تبدیل وضعیت ما نمی کنند.
وی ادامه می دهد: به دلیل عدم آگاهی مدیران از وظایف مربیان بهداشت، کارهایی به ما محول می شود که از فعالیت اصلی خود باز می‌مانیم.
درخواست مربیان بهداشت از وزارت خانه
بر خی از مربیان بهداشت همزمان با هفته بهداشت از مسئولین درخواستهایی دارند که در زیر به آنان اشاره می شود:
- ساعت کاری از ۳۰ ساعت به ۲۴ ساعت در هفته مانند مربیان پرورشی و مشاوره کاهش یابد.
- استفاده از قانون کاهش ساعت کاری بعد از ۲۰ سال سابقه کار.
- تغییر رسته شغلی از مربی به معاون بهداشت و سلامت و یا دبیر، هنرآموز و یا آموزگار در مدارس.
- بر قراری حق لباس مربیان بهداشت مدارس (متاسفانه سال هاست که از حق لباس مربیان بهداشت خبری نیست و هرموقع که مراجعه می کنیم جواب درستی دریافت نمی کنیم).
- پرداخت اضافه کار به مربیان بهداشت مدارس( با توجه به حجم کاری زیاد و شرح وظایف آنان).
- برگزاری دوره های آموزشی مشترک با وزارت بهداشت برای مربیان بهداشت مدارس.
- تبدیل وضعیت مربیان بهداشت مدارس به آموزگار، دبیر و هنرآموز (با توجه به اینکه حرفه کاری آنها فنی و تخصصی است و با سلامت جسم و روان دانش آموزان سر و کار دارد).
- فراهم نمودن امکانات مورد نیاز مربیان بهداشت در مدارس؛ متأسفانه امکانات بهداشتی در بسیاری از نقاط کشور ما یا وجود ندارد و یا اگر هست خیلی کم است، از این رو همه ساله شاهد بیماری‌های واگیردار زیادی هستیم که گریبان کودکان ما را می‌گیرد.
- از بکارگیری نیروهای غیرمتخصص مانند دبیران غیرمرتبط در امر بهداشت مدارس به شدت جلوگیری شود.
متاسفانه تلاش های خبرنگار مهر، برای مصاحبه با مسئولان مربوط در وزارت آموزش و پرورش بی ثمر ماند و مسئولان در معاونت تربیت بدنی و سلامت حاضر به پاسخگویی نشدند.
به هر روی؛ وجود حجم بالای کار، عدم آگاهی مدیران از فعالیت مربیان بهداشت، کمبود نیروی انسانی در این حوزه و استفاده از نیروهای غیرمتخصص موجب رخنه بی انگیزی در مربیان بهداشت متخصص می‌شود و همچنین تبعاتی جبران ناپذیر نیز برای دانش آموزان خواهد داشت.
